Celiakia – czym jest, jakie daje objawy i jakie badania z krwi wykonać w celu jej diagnostyki?

Czym jest celiakia?

Celiakia jest chorobą autoimmunologiczną (tj. chorobą z autoagresji własnych komórek organizmu na zdrowe tkanki), w której przebiegu dochodzi do uszkadzania kosmków jelitowych znajdujących się w jelicie cienkim przez przeciwciała powstające na skutek spożywania glutenu. U Pacjentów dochodzi do nietolerancji na gluten, czyli białka zapasowego zawartego w zbożach (pszenica, żyto, jęczmień). Całość powoduje upośledzenie wchłaniania składników pożywienia, niedobory oraz niedożywienie. Celiakia jest chorobą o podłożu genetycznym, co oznacza większe ryzyko zachorowania, jeśli w rodzinie już ona występuje (krewni 1. stopnia). Dodatkowo przyczynia się do tego występowanie u samego Pacjenta (jak również wśród jego najbliższych) innych chorób autoimmunologicznych, jak np. cukrzyca typu 1., autoimmunologiczne choroby tarczycy (np. Hashimoto) oraz wątroby, zespół Downa, Turnera, Williamsa, niedobór przeciwciał IgA.

Częstość występowania celiakii szacuje się aż na 1% ogólnej populacji, choroba może być rozpoznana w różnym wieku, a częściej chorują na nią kobiety – dwukrotnie.

Jakie objawy może dawać celiakia?

Objawy celiakii mogą wystąpić nagle i o znacznym nasileniu lub rozwijać się stopniowo, a niektóre czynniki tj. ciąża, poważne infekcje lub zabiegi operacyjne w obrębie przewodu pokarmowego mogą przyspieszyć występowanie choroby. Nierzadko się zdarza, że od wystąpienia pierwszych objawów do poprawnie postawionej diagnozy mija nawet 10 lat.

Do najczęstszych i najbardziej swoistych objawów należą te, ze strony układu pokarmowego m.in.:

– biegunki tłuszczowe lub wodne,

– wzdęcia, bóle brzucha oraz zwiększenie jego obwodu,

– utratę masy ciała u dorosłych lub brak jej przybierania u dzieci,

– cofanie się treści żołądkowej do przełyku (zgaga).

Jednakże również mogą występować objawy ogólnoustrojowe spowodowane upośledzonym wchłanianiem składników pokarmu:

– niedobory żelaza, anemia,

– zmiany skórne (nawracające afty, opryszczkowe zapalenie skóry),

– osteoporoza, patologiczne złamania kości – związane z niedoborem wapnia,

– zapalenia stawów obejmujące wiele dużych stawów, najczęściej symetrycznie,

– stany depresyjne, padaczka, częste bóle głowy, migreny,

– zaburzenia czynności wątroby,
– problemy z układem rozrodczym (niepłodność, skłonność do poronień, obniżone libido, zaburzenia potencji).

Niestety celiakia może również nie dawać żadnych objawów, a proces degeneracyjny w jelicie cienkim występuje i ciągle postępuje.

Diagnostyka celiakii

Podstawowym krokiem diagnostycznym w tym schorzeniu jest wizyta u lekarza specjalisty – gastroenterologa, który wskaże drogę postępowania. Kluczowe w tym procesie są objawy i wywiad zebrany od Pacjenta, badania laboratoryjne oraz biopsja jelita cienkiego. Z pobrania krwi oznacza się:

– przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej (anty-tGT),

– endomysium mięśni gładkich (przeciwciała endomyzjalne EmA), 

– przeciwciała przeciwko deaminowanej gliadynie (DGP).

Najważniejszym, przed wykonaniem badań, jest niestosowanie diety bezglutenowej, ponieważ wyniki mogą okazać się niemiarodajne. Należy je wykonać podczas naszej codziennej diety.

Gdy lekarz rodzinny, bądź sami podejrzewamy celiakię, warto przed wizytą u specjalisty wykonać minimum badań, tj.

– przeciwciała IgA całkowite,

– przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej (anty-tGT) w kl. IgA.

Leczenie celiakii

Jedyną formą leczenia tej choroby jest ścisła dieta bezglutenowa oraz zapobieganie i leczenie powstałych niedoborów poprzez przyjmowanie makro-, mikroskładników oraz witamin.